Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu osnovan je 1841. godine, kada i Društvo srpske slovesnosti. Od samog početka posebna pažnja poklanjala se istorijskim izvorima i arhivskoj gradji o srpskom narodu. Iako je sama Akademija menjala svoje ime i prolazila kroz mnoge turbulentne periode, prikupljanje istorijske gradje nije se prekidalo. Svest o važnosti ahivske gradje i njenom naučno-istorijskom značaju uvek je bila prisutna. Već krajem XIX veka Arhiv je imao 263 stare rukopisne i štampane knjige u okviru Stare zbirke i 1397 dokumenata u Istorijskoj zbirci.

Kao javna ustanova, Arhiv je postao dostupan svim zainteresovanim naučnim i javnim radnicima 1952. godine nakon preseljenja iz Brankove ulice broj 15 u Knez Mihailovu 35. Tada je Arhiv dobio svoje prostorije, depo za smeštaj gradje i čitaonicu. Iz ruku administrativnih službenika arhivska gradja je došla pod stručni nadzor direktora i arhivskih radnika. Četiri godine kasnije Predsedništvo SANU donelo je Pravilnik o organizaciji i radu Arhiva. Ove značajne promene omogućile su organizaciju arhivističkih poslova i nabavku savremene tehničke opreme.

Osnovni zadatak Arhiva SANU je sistematsko prikupljanje arhivske gradje za istoriju Akademije i srpskog naroda u svim oblastima i područjima gde Srbi žive, kao i smeštaj, čuvanje, sredjivanje i obrada, zaštita, publikovanje i omogućavanje korišćenja arhivske gradje svim zainteresovanim licima. Arhiv SANU kao središte kulturnog i naučnog razvoja Akademije uvek je davao podsticaj naučno istraživačkom radu i pomagao u oblikovanju kulturnog indetiteta ustanove.

Arhiv poseduje četiri zbirke dokumenata։ Staru zbirku, Istorijsku zbirku, Etnografsku zbirku i Orijentalnu zbirku. Pored toga, Arhiv raspolaže administrativnim arhivama Društva srpske slovesnosti (1841–1864), Srpskog učenog društva (1864–1892), Srpske kraljevske akademije (1887–1944) i fondovima dva ugašena instituta Srpske akademije nauka, Instituta za izučavanje književnosti (1947–1954) i Instituta za izučavanje sela (1948–1954). Tu su još i Zapisnici sednica Izvršnog odbora Predsedništva, sednica Predsedništva, i drugih skupština Akademije za period od 1945. do 1998. godine. U okviru Arhiva je i Kabinet za dubrovačke studije koji se sastoji od ispisa arhivske gradje, pisama, novinskih isečaka, fotografija, mikrofilmova i literature o dubrovačkim studijama nastalih radom akademika Miroslava Pantića. Posebnu zbirku u sastavu Arhiva predstavlja Zbirka odlikovanja Arhiva SANU koja je osnovana 1997. godine. Do sada sakupljeno je više od 900 odlikovanja dodeljenih Akademiji, njenom Arhivu, akademicima i drugim istaknutim ličnostima srpske istorije.

Upravnik Arhiva od 1982. godine je akademik Vasilije Krestić.